Yılan Isırmaları ve Hastane Öncesi Tedavi
Dünyada yaklaşık 3000 türü olan yılanların bir kısmı tamamen zehirsiz olmakla beraber, oldukça tehlikeli türleri de mevcuttur. Özellikle tropikal, kurak bölgelerde yaşayan türler ile su yılanı olarak tabir edilen türler oldukça öldürücü venomlara sahiptirler. Ülkemizde yaklaşık 40 civarında yılan türü bulunmakla beraber belli başlı bazıları (3-4 tür) oldukça zehirli olarak kabul edilen yılanlardır. Özellikle “engerek” türleri, Büyük engerek yılanı (Macrovipera lebetina), Boynuzlu engerek (Vipera ammodytes), Kafkas engereği (Vipera kaznakovi) ülkemizin tehlikeli yılanları arasında ilk 3 sırada bulunmaktadırlar. Özellikle güneydoğu anadolu bölgesi, akdeniz bölgesi ve doğu karadeniz bölgesi, doğu anadolu bölgesi ve ege bölgesi yaşam alanları arasındadır.
Ülkemizdeki tehlikeli engerek türleri
Yılan ısırmalarında da diğer böcek ve sürüngen ısırıklarında olduğu gibi ısırmanın gerçekleştiği bölge, yaş, kronik hastalık öyküsü ve allerji durumu klinik tabloyu kötüleştiren ve mortaliteyi etkileyen faktörlerdir. extemitelerden gerçekleşen ısırmalarda etkiler ve hasarlar lokal olarak kalabilirken, boyun baş ve gövdeden olan ısırıklarda klinik tablo çok daha ciddi boyutlara ulaşabilmekte, mortalite artmaktadır. Özellikle çocuklar ve 65 yaş üstü yaşlılar kötü klinik tablo açısından risk altındadırlar.
Ülkemizdee genelde tek tip antivenom kullanılsa da ısırılan yılanın türünün bilinmesi antivenom uygulama konusunda (uygulanıp uygulanmama, Yada ne zaman uygulanacağı) yol gösterici olabilmektedir. Yine ısıran yılanın zehirli olup olmadığı hususunda ısırılan bölgedeki diş izleri bizlere önemli bilgiler vermektedir. Isırılan bölgede yan yana iki delik şeklinde diş izinin olması (venom dişleri) yılanın zehirli olduğunu göstermektedir.
Yılan Isırıklarında Belirti ve Bulgular
Zehirli yılan ısırıklarının ön önemli belirtisi ısırılan bölgede görülen diş izleridir. Bununla beraber zehirlenmelerinde lokal ve sistemik bazı belirti ve bulgular görülür. Bunlar;
- Isırılan bölgede ağrı, şişlik, ekimoz ve ısı artışı gibi lokal belirtiler görülür. ısırılan bölgede hemorajik büller görülebilir.
Aşağıdaki sistemik belirtiler de hastalarda izlenebilir.
- Bulantı-kusma, karın ağrısı,
- Taşikardi,
- Takipne,
- Hipotansiyon,
- Bilinç bozuklukları,
- Baş dönmesi,
- Koma,
- Konvülsiyon,
- Kardiyak aritmiler,
- Dispne,
- Kompartman sendromu,
- Doku nekrozu,
Yılan Isırmalarında Hastane Öncesi Tedavi
- Hasta ABCDE yaklaşımı ile değerlendirilmeli, TYD ve İYD ihtiyacı belirlenmelidir.
- Isırılan bölge kalp seviyesinden aşağıda tutulmalıdır. Mümkün ise sabunlu su ile yıkanmalıdır. bu işlem yapılırken ovalama tarzı müdahalelerden kaçınılmalıdır. Bu tarz işlemler han akımını hızlandırıp venomunn sistemik dolaşıma katılmasını hızlandıracaktır.
- Hastanın kardiyak, kan basıncı ve SpO2 monitörizasyonu yapılmalıdır. kardiyak aritmiler izlenmelidir.
- Solunum sıkıntısı ve oksijen satürasyonunda düşmeler olduğunda %100 oksijen desteği sağlanmalıdır.
- IV erişim sağlanmalı, hipotansiyon bulguları mevcut ise %0,9 NaCl ile hemodinamik stabilite sağlanmaya çalışılmalıdır.
- Isırılan bölgeye turnike uygulaması konusunda tam bir görüş birliği olmamakla beraber, arteriyel turnike uygulanmaması konusunda görüş birliği mevcuttur. Bazı kaynaklarda venöz turnike uygulamasının faydalı olabileceği belirtilmektedir. Bölgeye sıkı bandaj uygulanmalıdır.
- Özellikle ekstremitelerdeki takılar hemen çıkarılmalıdır.
- Isırılan bölgenin insizyonu önerilmemektedir.
- Isırılan bölgeye buz uygulaması olası doku nekrozunu arttırabileceğinden önerilmemektedir.
- Hastanın mutlaka antivenom uygulanabileceği ve yoğun bakım olanaklarının olduğu bir merkeze transportu sağlanmalı, transport sırasında vital parametreler sürekli takip edilmelidir.
Kaynaklar:
- Aydın SARIHAN Yılan Isırıkları http://www.xn--aciltp-t9a.com/yilan-isirigi
- Dr. Mustafa YILMAZ Yılan Isırmaları http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/xdHkyxrZMltb.pdf
- Cengiz Demir*, Bekir Atik**, İmdat Dilek* Yılan Isırığı Sonucu Gelişen Yaygın Damar İçi Pıhtılaşması ve Multi Organ Yetmezliği: İki Olgu sunumu Van Tıp Dergisi: 12 (1):22-25, 2005
- Yılan Sokmaları Akademik Acil Tıp Dergisi http://www.akademikaciltip.com/sayilar/211/buyuk/ATUDER_1_2_43_471.pdf
- Altı Olgu Nedeni İle Yılan Akademik Acil Tıp Dergisizehirlenmeleri http://www.akademikaciltip.com/sayilar/224/buyuk/ATUDER_2_4_28_322.pdf
