Künt Batın Travmaları
Abdominal (batın) yaralanmaları travmalar içerisinde ölüme sebep olan yaralanmalardır. Künt, penetran yada ateşli silah yaralanması tarzında yaralanmalar ile gerçekleşebilir. Künt batın yaralanmalarında karın bütünlüğü bozulmadan batın içi organların yaralanmasından bahsedilir. En sık künt batın yaralanmalarına sebep olan olaylar, trafik kazaları, yüksekten düşme ve darp sonucu gelisen yaralanmalardır. Künt barın yaralanmalarında en sık yaralanan organlar, dalak, karaciğer ve böbreklerdir. İnce bağırsaklar batın içerisinde çok daha fazla yer kaplamasına rağmen yer değiştirebilme yetenekleri nedeni ile daha az yaralanmaktadırlar. Batın travmalarına büyük ölçüde diğer sistem yaralanmaları da eşlik etmektedir. Batın yaralanmaları sinsi ilerleyan yaralanmalardır. batın içine % 40, % 50 miktarında kanama olana kadar hiçbir belirti vermeyebilirler. Bu nedenle iyi değerlendirilmesi ve önemsenmesi gereken yaralanmalardır.
Batın yaralanmalası süphesi olan tüm hastalarda detaylı fizik muayene yapılmalıdır. Dışarıdan travmaya ait izlerin gözle görülebildiği durumlarda ciddi batın içi hasar ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. Künt batın yaralanmalarında dışarıdan önemli bir travma bulgusu olmasa da batın içerisinde çok ciddi yaralanmalar gelişebilir. Bu nedenle yüksek enerjili yaralanmaya maruz kalan kişilerde batın içi organ yaralanması ihtimali her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.
Hastane öncesi dönemde tüm travma vakalarında olduğı gibi anamnez ve fizik muayene iyi birşekilde yapılmalı ve olası yaralanma ihtimalleri değerlendirilmelidir. Hiçbir eksternal kanama olmaksızın şok bulguları olan hastada batın içi kanamadan şüphelenilmelidir.
Anamnez:
Kazanın oluş şekli ve olay hakkında bilgiler toplanmalıdır. Kişinin alkol kullanıp kullanmadığı, emniyet kemerinin takılı olup olmaması, kazada ölüm olup olmadığı, trafik kazasınınaraç içi yada araç dışı mı olduğu, kronik hastalık öyküsü, kullanılan ilaçlar ve allerji durumu gibi bilgilen toplanmaya çalışılmalıdır. Hastanın kendisinden hemoptizi, hemotoşezi, karın ağrısı ve hematüri gibi şkayetleri olup olmadığı öğrenilmelidir. Susama hissi ve mukoza kuruluğu olup olmadığı öğrenilmelidir. (Susama hissi ve mukoza kuruluğu batın içi kanamanın habercisi olabilir).
Fizik muayene:
İnspeksiyon:
Batında travma izleri
Tüm batın (batın ön duvarı, yan duvarı ve lomber bölge) göz ile yaralanma izleri ve ve yaralanmalar konusunda değerlendirmelidir. Bu değerlendirme sırasında hasta tamamen soyulmalıdır. Ekimozlar, abrezyonlar diğer normal olmayan her türlü iz not edilmeli ve muhtemel yaralanma ihtimali olan organlar değerlendirilmelidir. İnspeksiyon sırasında hasta mahremiyetine dikkat edilerek, penis, skrotum ve perindede kanama veya hemotom varlığı da araştırılmalıdır. bu bölgelerde hematom yada kanamanın görülmesi üriner sistem yaralanmalarının belirtisi olabilir. Yine abdominal solunum varlığı ve distansiyon da değerlendirilmelidir.
Oskültasyon:
Dört kadaran da dinlenmeli ve bağırsak seslerinde azalma olup olmadığı tesbit edilmelidir. Ayrıca göğüs seviyesinde bağırsak seslerinin duyulması diyafragmatik rüptür (Yırtılma) durumlarında sıklıkla görülür.
Palpasyon:
Batının kadranlara ayrılması
Palpasyon işlemi nazik ve yumuşak bir şekilde yapılmalıdır. Derin palpasyon olası bir batın içi kanamayı uyararak kanamanın şiddetinin artmasına neden olabilir. Batın minimum 4 kadrana bölünmeli, şikayet yada yaralanma olan bölüm en son değerlendirilmelidir. Rijidite, hassasiyet, rebaund tenderness ve tahta batın gibi bulguların tespitinde önemlidir. Bilinci kapalı hastalarda ve alkollü hastalarda güvenilir olmayabilirler. Ayrıca batın içinde olası kitlelerin tespitinde faydalı olabilir. Palpasyon sırasında pelvis de muayene edilmedi, pelvik instabilite bulguları değerlendirilmelidir.
Künt batın yaralanmalarında hastane öncesi tedavi
- Mutlaka olay yeri ve hasta güvenliği sağlanmalıdır.
- Hasta ABCDE yaklaşımı ile değerlendirilmelidir.
- Hatanın TYD ve İYD ihtiyacı var ise hemen yaşam desteğine başlanmalıdır.
- Hastanın kardiyak,KB, ve SpO2 monitörizasyonu yapılmalıdır.
- Hipoksi durumu değerlendirilmeli ve düzeltilmelidir. Hastaya gerisolumasız maske ile yüksek konsantrasyonlu oksijen başlanmalı, gerekirse pozitif basınçlı ventilasyon uygulanmalı ve endotrakeal entübasyona hazır olunmalıdır.
- Hipotansiyon Hipovolemik şokun belirtisidir. Sistolik kan basıncı 90 mmHg’nin altında olan tüm hastalar aksi kanıtlanıncaya kadar hemodinamik unstabilite (hipovolemik şok?) olarak değerlendirilmeli ve uygun sıvı replanmanına başlanmalıdır.
- Çift IV erişim sağlanmalı, mümkünse minimum 16-18 gauge IV kanüller kullanılmalıdır. IV yolun açılamadığı durumlarda Intra osseöz (IÖ) yol kullanılmalıdır.
- Hemodinamik unstabilite düşünülen hastalarda 2 litre %0,9 NaCl veya Ringer laktat solüsyonu 15-20 dakika içerisinde verilmelidir.
- Hastanın kan şekeri ölçümü yapılmalıdır.
- Aspirasyon riskine karşı nazogastrik sonda yerleştirilmeli ve mide içeriği boşaltılmalıdır.
- Üriner sistem yada pelvis yaralanması düşünülmüyor yada bu yönde bir belirti ve semptom yok ise foley katater takılmalıdır.
- Hastanın tüm kıyafetleri çıkarılmalı, detaylı fizik muayene yapılmalıdır.
- Hastanın immobilizasyonu tam olarak yapılmalıdır. (Cervical Collar, kafa tespit yastığı ve spine board kullan)
- Sıvı tedavisine rağmen düzelmeyen hemodinamik unstabilite, şok tablosu ve tahta batın, acil laparatomi ihtiyacını gösterir.
- Hastanın tedavisinin yapılabileceği uygun merkeze transportu sağlanmalı, transport esnasında tüm vital parametreler ve bilinç düzeyi takip edilmelidir.
Kaynaklar:
1- Anthony FT Brown and Michael D.Cadogan – Acil Tıp Tanı ve Yönetim 6. Baskı Syf: 238-240
2- Richar D.Zane, Joshua M.Kosowsky – Acil Tıp Özet Bilgiler ve Güncel Notlar 2015 3. baskı – Syf: 18-20 18-24
3- Tintinalli Acil Tıp – Kapsamlı Bir Çalışma Kılavuzu 2010 7. baskı Bölüm: 260 Sy 1765-1768
4- Yard. Doc. Dr. Murat ORAK Asistan Oryantasyon Eğitimi Karın Travmaları http://www.tatd.org.tr/tatdData/Uploads/files/karin_travmasi.pdf
5- Dr. Ömer USLUKAYA KÜNT ve DELİCİ/KESİCİ KARIN TRAVMALARI http://www.dicle.edu.tr/Contents/2546051d-270e-4e6f-901e-bd6d5d40eb00.pdf
6- Yrd. Doç. Dr. Murat YÜCEL Batın Travmaları http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/dSdj1NrHVDLj.pdf
