Karbonmonoksit Zehirlenmeleri
Özellikle fosil kaynaklı yakıtların tam yakılamaması sonucunda ortaya çıkan zehirli bir gazdır. Fosil yakıtların yanması sonucunda artık gazların doğru bir şekilde atılamaması sonucunda bulunulan ortamda bu gazların artması ile karbonmonoksit zehirlenmeleri görülür. Atmosferde 0.01 – 0.2 ppm seviyesinde bulunur. Atmosferde çok düşük oranlarda bulunan bu gaz, insan vücusunda oldukça toksik bir etkiye sahiptir. Oksijene göre hemoglobin moleküllerine yaklaşık 200 kat daha hızlı bağlanabilme özelliğine sahiptir. Aynı zamanda hemoglobin molekülünden çok zor ayrılır. Bu nedenle solunan havada %1 oranında olması durumunda hızlı bir şekilde zehirlenmeye ve ölüme neden olur.
Karbonmonoksit kokusuz ve renksiz bir gaz olması nedeniyle kişi zehirlendiğinin farkında olmaz, önlem alamaz ve zehirlenme bulgularını kişi göremez ise ölüm görülür. Karbonmonoksitin hemoglobine bağlanması ile karboksihemoglabin (COHb) oluşur. Oluşan bu karboksihemoglobin oksijen moleküllerinin hemoglobine bağlanmasını engelleyerek ciddi hipoksi tablosuna neden olur. Vücutta bulunan karboksihemoglobin yüzdesine göre aşağıdaki zehirlenme bulguları ve ölüm görülür.
| Karboksihemoglobin (COHb) Yüzdesi | Belirti – Bulgu ve Semptomlar |
| %0-%10 | Asemptomatik (Sigara içnlerde görülür) |
| %10-%25 | Zonklayıcı frontal baş ağrısı, bulantı ve solunum eforunda yetmezlik |
| %25-%40 | Bilişsel bozulma, sersemlik, işitsel ve görsel bozukluklar, pisikoz ve agresyon |
| %40-%50 | Konfüzyon (zihin bulanıklığı) , konvülziyon ve koma |
| %50-%70 | Solunum yetmezliği, Kardiyak aritmiler, hipotansiyon ve kardiyak arrest |
| >%70 | Ölüm |
Karbonmonoksit zehirlenmelerinde tedavi
- Öncelikle olay yeri güvenliği sağlanmalı gerekli kişisel koruyucu ekipmanlar kullanılarak olay yerine girilmelidir.
- Hasta hemen olay yerinden uzaklaştırılmalıdır. Bu mümkün değil ise ortamın mutlaka hızlı bir şekilde havalandırılması sağlanmalıdır.
- Hasta ABCDE yaklaşımı ile değerlendirilmelidir.
- Hatsanın klinik belirtileri izlenmelidir.
- Hastanın solunumunu %100 oksijen ile destekle, (Geri solumasız maske kullan)
- Mümkün ise (hastanın o an için hayati tehlikesi yok ise) oksijen başlamadan hastanedede karboksihemoglobin seviyesinin tayini için özel enjektörlere venöz kan örneği al. Hayati tehlikesi var ise oksijen başladıktan sonra venöz kan gazı örneği al.
- IV erişim sağla ve sıvı tedavisine başla,
- SpO2 ye güvenme!!! hem karboksihemoglobin (COHb), hem de oksihemoglobin (O2Hb) molekülleri aynı dalga boyunda kızılötesi ışını absorbe atmeleri ve absorbe etmemeleri nedeni ile puls-oksimetre, karboksihemoglobini de oksihemoglobin olarak algılayarak normal değer gösterecektir.
- Hastanın kardiyak, KB monitörizasyonu sağlanmalıdır.
- Kardiyak disritmi varlığı ve hipotansiyon takip edilmeli, gerekiyorsa müdahalede bulunulmalıdır.
- Hiperbarik oksijen tedavisi ihtiyacı olabileceğini aklından çıkarma ve uygun merkeze naklini gerçekleştir. (hastayı bulduğunuzda bilinçi kapalı ise mutlaka bilgi ver. )
- Transport sırasında vital parametreleri ve bilinç düzeyini sürekli kontrol et.
Hiperbarik Oksijen Tedavisi (HBOT)
Basınç odasında, hastanın basınç altında %100 oksijen ile solutulması işlemidir. Özellikle, karbonmonoksit ve dekompresyon hastalığı gibi durumlar olmak üzere birçok farklı amaçla kullanılmaktadır.
| Karbonmonoksit zehirlenmelerinde hiperbarik oksijen tedavisi endikasyonları | |
| Geçici yada uzamış bilinç kaybı | Kardiyovasküler fonksiyon bozukluğu |
| CO %25- %40 arası ve üstü olanlar | Ciddi asidoz |
| Kalıcı nörolojik bulgular | Hamilelikte CO>%15 üstü olması yada fetal distres bulguları |
Kaynaklar:
1- Tintinnalli Kapsamlı Bir Çalışma Kılavuzu 2010 7. baskı Bölüm 217 Syf: 1410-1413
2- Acil Tıp Özet Bilgiler ve Güncel Notlar 2015 3. baskı – Richar D.Zane, Joshua M.Kosowsky – Syf:10-8, 10-9
3- Tanı ve Yönetim Acil Tıp 6. Baskı- Anthony FT Brown and Michael D.Cadogan Syf: 184-185
4- Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2009; 11(3):54-60
