Hastane Öncesi Sedasyon
Hastane öncesi dönemde; gerek ileri yaşam desteği uygulamalarında erken hava yolu kontrolü amacı ile gerekse kardiyoversiyon veya eksternal pacemaker uygulamaları sırasında ağrı kontrolü amacı ile değişik derecelerde sedasyona ihtiyacımız olmaktadır.
Zihinsel çevikliği ve buna bağlı olarak psikomotor reaksiyon yeteneğinin normal sınırların altına indirilmesi olayı sedasyon olarak tanımlanmaktadır. Sedasyonu minimal sedasyondan genel anesteziye kadar 4 aşamada değerlendirmek mümkündür.
Sedasyon Dereceleri
Sedasyon uygulaması sırasında karşımıza çıkabilecek bazı komplikasyonlar mevcut olmakla beraber, bu komplikasyonlar hafif derece olabileceği gibi, hayatı tehdit edebilecek seviyelere de çıkabilir.
Sedasyon komplikasyonloarı
- Hipotansiyon
- Vazovagal epizotlar
- Hipoksi
- Havayolu obstrüksiyonu
- Aritmiler
- Aspirasyon
- Antagonist kullanımı sonrası tekrar sedasyon riski
- Solunum arresti
Sedasyon işlemi sırasında mutlaka yukarıdaki komplikasyonlara karşı tedbirli olunmalıdır. Sedasyon öncesinde ve sonrasında, hastanın Kardiyak, KB, SpO2 ve ETCO2 monitörizasyonu yapılmalı, olası respiratuar arrest durumuna karşı ileri hava yolu ekipmanları ve ventilatör hazır bulundurulmalıdır. Yine gelişebilecek kardiyak arrest durumuna karşı, ileri yaşam desteğine hazırlıklı olunmalıdır. Sedasyon için kullanılacak ajana göre antagonist olarak nalokson ve flumazenil hazır bulundurulmalıdır.
Hastane öncesi dönemde sedasyon amacı ile genellikle kısa etkili sadatifler kullanılmalıdır. Bu amaçla, opioidler ve benzodiazepinler, nadir olarak da barbitüratlar kullanılmaktadır. Opioid kullanımında antagonist olarak nalokson, benzodiazepin kullanımında antagonist olarak flumazenil hazır bulundurulmalıdır. Hipoksiyi önlemek için tüm hastalara sedasyon öncesi oksijen uygulanmalıdır.
Sedasyon işlemine başlamadan önce sedasyon derecesi önceden belirlenmeli, hedeflenen sedasyon seviyesine ulaşılınca sedatif ajan kesilmelidir.
Sedasyon ve ağrı kontrolünde kullanılan bazı ilaçlar ve dozları;
Opioidler:
Morfin: 5-10 mg ( 0.05 0.1 mg/kg) IM uygulanabilir. Genellikle ağrı kontrolü amaçlı kullanılmaktadırlar. Etkisi 10 dk da başlar ve yaklaşık 3 saat devam eder.
Dolantin: 1 mg/kg olarak IM uygulanır. etkisi 2-4 dakikada başlar ve 2 saat devam eder. Genellikle ağrı kontrolü amaçlı kullanılmaktadırlar.
Fentanil: 0,05 – 0,1 mg IM olarak verilir.
Benzodiazepinler:
Diazepam: 5-10 mg IM.
Midazolam: 0.1 mg/kg IV veya IM uygulanabilir. Genellikle bu doz, sedasyon için yeterli olsa da bazı durumlarda daha düşük dozlarda da istenilen etki elde edilebilir. Kısa süreli etkili sedasyon sağlar. Midazolam idame dozunda bir öncesinin yarısını uygulanmalıdır.
Barbitüratlar:
Tiyopental (Penthotal, Pental Sodyum): 3-5 mg/kg dozunda IV kullanılabilir. (%2,5 Tiyopental solüsyonundan)
Sedasyon sırasında;
- Opioidler ile sedatif ajanları birlikte kullanmamak gerekir. Birlikte kullanımı sadasyonu derinleştirir.
- Sedatif ajanlar hızlı verilmemelidir. İlaç titre edilerek verilmelidir. Sedatif ajanın verilmesi sırasında hasta ve sedasyon derecesi takip edilmelidir.
- Uygun sedasyon seviyesine gelindiğinde ilaç vermeyi durdur.
- Ek doz uygulamadan önce, önceki dozun etkisini göstermesini bekleyin.
- Olası aşırı sedasyon durumunda kullanılan ajana göre, Nalokson 0,1 mg/kg, Flumazenil 0,01-0,02 mg/kg dozunda IV olarak kullanılabilir.
- Göz kapaklarının tamamen kapanması derin sedasyonun ilk belirtisidir. Bu safhaya hayati tehlike yoksa geçmeyin.
