Akrep Sokmaları
Dünya çapında bilinen akrep türlerinin sayısı 1800 adete yaklaşmaktadır. Ancak bunların sadece 11 cinsi ülkemizde yaşam alanı bulmaktadır. Akrep türlerin hemen hemen hepsi az yada çok zehir ihtiva etmektedir. Bazılarının etkileri oldukça ciddi boyutlara ulaşabilirken, bazı türlerin ihtiva ettiği zehir ise daha yüzeysel etkilere sebep olmaktadır.
Ülkemizin hemen hemen tamamında en az bir akrep türü yaşamakla beraber bunlardan çok az miktarda (2 tür) türü sokmaları durumunda ciddi rahatsızlanmalara ve hayatı tehdit eden durumlara sebebiyet verebilmektedir. Özellikle sıcak ve görece olarak kurak bölgelerde yaşayan bu akreplerin en önde gelen türleri kara akrep olarak bilinen “Androctonus crassicauda”, ve sarı akrep olarak bilinen “Leiurus quinquestriatus” dur. Bu akreplerin saldırılarına maruz kalınması durumunda sistemik toksikite gelişebilir.
Türkiye’ deki en tehlikeli 2 akrep türü, Sokmalarında sistemik toksikite gelişebilir.
Akrep venomları nörotoksik ve kardiyotoksik etkilere sahip olmaları nedeni ile sinir sistemi ve kalp damar sistemi üzerinde toksik etkilerini göstererek bu sisteme ait semptomlar ve belirtiler göstermektedir. Akrep sokmasına bağlı klinik tablo çok değişken olmakla birlikte kurbanın yaşı, akrebin büyüklüğü ve yaşı, sokulan vücut bölgesi, kronik hastalık öyküsü ve kurbanın allerjik yapısı klinik tabloyu direkt etkileyen faktörler arasındadır. Özellikle çocuklarda boyun, göğüs ve baş bölgesinden gerçekleşen akrep sokmalarında klinik tablo ağırlaşmakta ve ölüme kadar gidebilmektedir. Bu nedenle tüm akrep sokmaları olgularında mutlaka hastane takibi gerekmektedir.
Akrep sokmalarında belirti ve bulgular;
Akrep sokmalarında kurbanlar, genelde olayın akrep sokması olduğunu bilirler ve sokan akrebi görürler. Kurbanlarda aşağıdaki lokal ve sistemik belirtiler görülebilir.
- Isırılan bölgede, yanma, ağrı ve kızarıklık ödem ve uyuşma hissi hemen hemen tüm akrep sokmalarında karşımıza çıkmaktadır.
Bunların yanında, aşağıdaki sistemik belirtilerin görülmesi durumunda hastalarda yaşamı tehdit edebilecek tablolar ortaya çıkabilir.
- Taşikardi, Bradikardi,
- Bulantı ve kusma,
- Hiper-Hipotansiyon,
- Terleme,
- Görme bozuklukları,
- Dispne,
- Kas spazmları ve kas seyirmeleri,
- Akciğer ödemi,
- Salivasyon artışı,
- Konvülziyonlar,
- Bilinç değişiklikleri,
- Koma,
- Konuşma bozuklukları
Akrep sokmalarında hastane öncesi tedavi
- Hasta ABCDE yaklaşımı ile değerlendirilmeli, TYD ve İYD desteği ihtiyacı belirlenmelidir.
- Olayın akrep sokması olduğu teyit edilmelidir. Sokan akrepin tespiti olası bir antivenom uygulaması için gerekli olacak. Bu amaçla akrebin ölü de olsa yakalanması hasta lehine olacaktır.
- Bölge sabunlu su ile temizlenebilir.
- Lokal belirtiler ve sistemik belirtiler araştırılmalıdır. Akrep sokması olan bölgeye kısa süreli buz uygulaması yapılabilir. Bu venomun sistemik dolaşıma katılmasını geciktirebilir.
- Hastanın kardiyak, Kan basıncı ve SpO2 monitörizasyonu yapılmalı, IV erişim sağlanmalıdır.
- Kardiyak aritmi varlığında KKM ile görüşülerek tedavilerine başlayın.
- Hastanın satürasyonunu takip edin. SpO2 95 ve üzerinde tutun. Gerekirse bu amaçla %100 oksijen başlayın.
- 10 yaş altı ve 65 yaşın üstündeki kurbanlarda sistemik belirtiler ani ve hızla gelişip, ağır tablolar görülebilir. Bu hastalar dikkatle ilgilenmelidir.
- Hemodinamik yetmezlik olması durumunda (Hipotansiyon) Normal salin infüzyonuna başlanmalıdır. Bu uygulama ile hemodinamik stabilite sağlanamaz ise “Dopamin” infüzyonunu düşün.
- Konvülsiyon varlığında konvülsiyonlar IV “Diazepam” ile kontrol alınmalıdır. Bu amaçla KKM ile görüşülerek yetişkinlerde 5 – 10 mg, 5 yaş üstü çocuklarda 1-2 mg, 5 yaş altında ise 0.1 – 0.2 mg/kg dozunda uygulanabilir.
- Ağrı kontrolü amacı ile narkotik analjezikler kullanılabilir, Bu amaçla morfin ilk tercih edilen ajan olmalıdır.
- Bölgenin kesilerek kanatılması ve turnike uygulaması faydasızdır.
- Hastanın uygun hastaneye transportu sağlanmalı. Transport sırasında vital bulgular takip edilmelidir.
Kaynaklar:
- Aydın SARIHAN Akrep Sokması http://www.xn--aciltp-t9a.com/akrep
- Murat ORAK Türkiye’de Akrep ve Yılan Sokmaları http://file.atuder.org.tr/_atuder.org/fileUpload/p452tUU2aelE.pdf
- Yrd.Doç.Dr. İlyas Yolbaş Akrep sokması ve yılan ısrlaması http://www.dicle.edu.tr/Contents/66ee4b7c-8f57-44e3-beb2-50e4f96f166a.pdf
- Ali KARAKUŞ,1 Vefik ARICA,2 Tanju ÇELİK,2 Murat TUTANÇ,2 Cem ZEREN,3 Seçil GÜNHER ARICA4 Akrep Sokması Nedeniyle Ölüm: Çocuk Olgu Sunumu J Kartal TR 2013;24(1):50-53
- Ekrem Koyuncu , Onur Balcı , Arda Kılıç , Veysi Almaz , Cemil Kaya ,Kenan Yılmaz , Ali Yıldırım Çocuk Acil Servisine Akrep Sokması Nedeniyle Başvuran Olgularının Değerlendirilmesi Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi (Journal of Harran University Medical Faculty) Cilt 12. Sayı 3, 2015
