Hastane Öncesi Alanda Kısa Nörolojik Muayene
Nörolojik kökenli hastalıklar, hastane öncesi alanda ambulans taleplerinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Nörolojik kökenli olsun yada olmasın hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde nörolojik muayene gerek hastalığın tanılanmasında, gerekse hastanın genel nörolojik durumunun belirlenmesinde oldukça önemlidir.
Hastaların nörolojik muayenesi oldukça geniş kapsamlı yapılan muayenelerdir. Bu amaçla çok fazla yöntem ve değerlendirilmesi gereken çok fazla fonksiyon vardır. Hastane öncesi alanda hastanın kısa nörolojik değerlendirilmesinde aşağıdaki değerlendirmenin yapılması genellikle yeterlidir.
Bilinç Değerlendirmesi
Bilinç değerlendirmesi hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde kısa nörolojik değerlendirmenin ilk basamağı olmalıdır. Bilinç değerlendirmesinde kullanılacak sistem kısa olmalı ve hızlı sonuç vermeli ve uygulaması uzun sürmemelidir. Bu amaçla bilinç değerlendirmesinde AVPU Skalası kullanılmalıdır. AVPU skalasına göre hastanın bilinci Acık (Alert), Sesli uyarana yanıt (Verbal), Ağrılı uyarana yanıt (Pain) ve yanıtsız (yada kapalı) (Unresponsive) olarak değerlendirilir.
Yine bilinç değerlendirmesinde AVPU skalasından sonra en kısa sürede Glaskow koma skalası da değerlendirilmelidir. Glaskow koma skalası ve değerlendirilmesi konusundaki detaylı yazımıza ulaşmak için tıklayın. Glaskow Koma Skalası
Pupil Değerlendirmesi
Bilinç değerlendirmesinden sonra pupil ve göz reflekslerini bir kısmının da değerlendirilmesi gerekmektedir. Pupillalar büyüklük ve ışık refleksine yanıt açısında değerlendirilmelidir. Unutmamak gerekir ki pupil değerlendirilmesi her zaman loş bir ortamda yapılmalıdır. aydınlık bir ortamda pupil değerlendirilmesi sırasında hatalar yapılması ihtimali yüksektir. Pupil değerlendirmesi sırasında iki pupilin eşit büyüklükte olup olmadığı genişliğinin normal olup olmadığı değerlendirilmelidir. Normal olarak değerlendirilen pupilde (izokorik pupil), her iki pupil birbirine eşit, 3 ila 5 milimetre genişlikte olmalı ve ışık refleksi yanıtı olmalıdır. İki pupilla arasında 1 milimetreden fazla fark olmamalıdır.
Göz bebekleri (Pupilla)’ nin eşit olmaması (Anizokori), ışık refleksine yanıt vermemesi, Aşırı genişlemiş olması, veya nokta şeklinde küçük olması normal olmayan durumlardır. Özellikle anizokori 3. kafa çifti hasarının belirtisidir. Travma olan hastalarda ciddi kafa içi kanamayı düşündürmelidir.
Yüz Değerlendirmesi
Hastanın yüzünün jest ve mimikler açısından değerlendirilmesi de kısa nörolojik muayenenin bir parçasıdır. Sağlıklı bir insan tüm yüz kaslarını hareket ettirebilmelidir. Yine yüz simertisini, gülümseme, konuşma dilini ve dişlerini gösterme gibi basit yüz hareketlerinde koruyabilmelidir. Yüzde görülen herhangi bir asimetri yada hareket kayno patolojik bulgu olarak değerlendirilmelidir.
Yine yüz muayenesi sırasında konuşma yeteneği veya konuşma fonksiyonu da değerlendirilmelidir. Herhangi bir konuşma bozukluğu, konuşma güçlüğü yada konuşma kaybı patolojik bulgudur. Bunun yanında yüzün herhangi bir bölgesinde (ağız atrafı, göz etrafı v.b.) uyuşma ve his kaybı da patolojik olarak değerlendirilmelidir.
Motor ve Duyu Muayenesi
Nörolojik değerlendirme sırasında kullanılan motor muayenede en önemli değerlendirme kriteri basit komutları yerine getirme ve kas gücü muayenesi olmalıdır. hasta “sağ elini kaldır, sol ayağını kaldır” gibi basit konutları yerine getirebilmelidir. kas gücü muayenesinde üst ekstremite ve alt ekstremite ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Hastanın ellerinizi tutması ve aynı anda elinizi sıkması istenmelidir. El sıkma işlemi sırasında hastanın ellerini sıkı bir şekilde kavraması ve eşit miktarda güç uygulaması beklenmektedir. Yine benzer işlem alt ekstremite için uygulanmalıdır. Hastanın ayağı ile “gaza basma hareketi” yaparak elinizi itmesini söylemelisiniz. Bu sırada uygulanan güç değerlendirilerek alt ekstremite motor muayenesi yapılmalıdır.
Düşük Kol Testi
Kas gücü muayenesinde kullanılabilecek diğer bir yöntemdir. Oturur pozisyondaki hastanın gözleri kapatılması istenir. Kollar öne doğru uzatılır. Bu pozisyonda bir avuçlar yukarıya bakmalıdır. Bu şekilde hastanın kollarını 10-15 saniye tutması istenmelidir. herhangi bir kolda aşağıya doğru düşme olması kas gücü kaybı olarak değerlendirilmelidir.
Düşük Kol Testi
Duyu muayenesi için yine alt ve üst ekstremiteler ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Hastane öncesi alanda dokunma duyusunun ve ağrı duyusunun değerlendirilmesi yeterlidir. Ekstremitelerde duyu muayenesi yapılırken muayeneye distal bölgeden başlanmalı ve proksimale doğru ilerlenmelidir. Ağrı duyusunun muayenesi sırasında toplu iğne yada enjektör ucu kullanılabilir. Distalde görülen his kaybı olması durumunda muayene normal his kaybı olmayan bölgeye kadar izlenerek proksimale doğru devam edilmelidir.
Koordinasyon Değerlendirilmesi
Sağlıklı bir insan koordinasyon gerektiren basit hareketleri hızlı ardışık bir şekilde hatasız olarak yapabilmelidir. Hastanın koordinasyon yeteneğinin ölçülmesi için basit birkaç değerlendirme yapılabilir. Hastanın gözlerini kapatması söylenerek işaret parmağını burnuna değdirmesi ve uzaklaştırması istenir. Hasta ard arda ara vermeden ve seri bir şekilde hatasız olarak bu hareketi yapabilmelidir. Yine yürüme koordinasyonu değerlendirmenin basit bir yöntemidir.
Reflekslerin Değerlendirmesi
Nörolojik değerlendirme sırasında değerlendirilen oldukça fazla refleks mevcuttur. Ancak bunların hepsinin hastane öncesi alanda değerlendirilmesi uygun değildir. Kısa nörolojik muayenede hastane öncesi alanda “Babinski Refleksi” değerlendirmesi yapılması yeterlidir.
Babinski refleksi değerlendirmesi için ucu hafif sivri keskin olmayan sert bir cisim (kalem gibi) kullanılmalıdır. Bu cisim kullanılarak ayak topuğundan başlanarak baş parmağa doğru hafif bastırılarak, dıştan içe kavis oluşturacak şekilde çizilmelidir. Bu işlem sırasında normal olarak tüm parmakların fleksiyona gelmesi beklenir. Bu durum babinski refleksi negatif olarak isimlendirilir. Baş parmağın yukarıya doğru ekstansiyona gelmesi ve diğer parmakların yelpaze şeklinde açılması anormal bulgudur. Bu durum ise babinski rekleksi pozitif olarak isimlendirilir.
Babinski Refleksi
